Fotoğrafçılık büyük bir icat, tutkulu bir iş/hobi ve sanat olmasının yanı sıra, görsel tarih kaydı için de vazgeçilmez bir araç. Yıllar boyu savaşın, zulmün ne denli acımasız olduğunu dünya halkları olarak öğrenmemizde haberciler, foto muhabirler ve savaş fotoğrafçılarının emeği büyük.
Günümüzde de Etiyopya’da çatışmalar sürerken çok sayıda kadının cinsel şiddete maruz bırakıldığı; Afganistan’ın 20 sene sonra yönetimin yeniden gerici Taliban’a geçtiği gibi haberleri kadın, çocuk ve azınlar adına büyük bir endişe içinde hem sosyal medya paylaşımlarından hem de sahadan, gerçeği duyurmaya çalışan foto-muhabirler sayesinde takip edebiliyoruz.
Biz de 2021 Dünya Fotoğrafçılık Günü’nde, zorlu şartlarda görev yapan tüm fotoğrafçıların ve objektiflerine yansıyan zulme uğramış dünyanın tüm kadın ve çocukların anısına saygıyla, tarihten ve günümüzden bazı fotoğrafçıların hikayelerini sizlerle paylaşmak istiyoruz.
Toplumsal cinsiyet eşitsizliği ve ekonomik şiddetin sonlandığı, zulmün ve yıkımın önüne geçildiği bir gelecek hayaliyle umarız ki bir gün sadece objektiflerin “özgürlüğü” yakaladığı kareleri paylaşacağız.
1- SEMİHA ES
“Savaşta yaşadıklarım ve gördüklerim, özelikle insani açıdan çok derinden etkiledi beni. Siyasilerin çıkar çatışmaları arasındaki o savaşta, sivillerin düştüğü durumu ve zulmü görmek çok zor ve acı bir tecrübeydi benim için. Yarım yüzyıl fotoğraf makinesini elimden hiç düşürmedim.”
“1912 doğumlu Semiha Es, 1950 Kasım’ında Kore Savaşı’na katılan Türk Tugayı’nın arkasından Hürriyet Gazetesi savaşın görüntülenmesi için eşiyle cephede görevlendirildi. Kore’ye gittiler.
Savaş sırasında cepheden geçtiği fotoğraflar hemen her gün Hürriyet Gazetesi’nin ilk sayfasında basıldı.
Uzakdoğu ve Afrika’ya ilk bu yıllarda gitti. Bu seyahatlerde çektiği yerlilerin fotoğrafları büyük ses getirdi. Eşi Hikmet Feridun Es gazetede röportajları yayımlandığında, kendi adının altında küçük puntolarla “Fotoğraflar: Semiha Es” bazen yazsa bazen yazmasa da, Semiha Es kadın fotoğrafçılara katkılarından dolayı her zaman ilk kadın savaş foto muhabiri olarak anılacak.
2- GERDA TARO
Savaş alanında ölen ilk kadın savaş muhabiri Gerda Taro, özellikle sahadaki kadın savaşçılar üzerine de çalışıyordu. Faşist Franco yöneminde Cumhuriyetçi isyancıları fotoğraflamak için ateş hattına giren ikiliden biriydi: 1937'de, 27 yaşında İspanya'da öldüğünde hala sevgilisi Magnum Photos Kurucusu Robert Capa ile İspanya İç Savaşı'nın tüm ayrıntılarını fotoğraflıyorlardı…
Kaynak:
Pınar Tarcan, biamag, 2019 https://m.bianet.org/bianet/sanat/212146-fotografin-jeanne-d-arc-i-gerda-taro
3- CAROLYN COLE
Carolyn Cole, birçok ödül kazanmış, Los Angeles Times için çalışan bir fotoğrafçı. Irak, Kosova, Afganistan, Haiti ve Liberya'daki iç çatışmaları ele alan muhabir ilk defa, polisle çıkan bir çatışmadan sonra vurulan, ölmekte olan banka soyguncusu Emil Mătăsăreanu'nun fotoğraflarıyla dikkat çekti.
1999 krizi sırasında Kosova'da ve 2001'de Afganistan'da iki ay geçirdi. 2002'de Cole, Filistinli militanlar tarafından işgal edilmiş olan Bethlehem'deki Doğuş Kilisesi'nin önde gelen kuşatmasının başlangıcını haber yaptı. 2 Mayıs'ta, Filistinlilerle dayanışma içinde binaya giren bir grup barış eylemcisine katılmasıyla Binadaki tek foto muhabiriydi.
4- LAURENCE BRUN
Laurence Brun, eserleri müzayedede birden çok kez teklif edilen bir stok sanatçı. Sattığı tek sanat eseri ise 2016'da Hutter Müzayede Galerilerinde 125 dolara satılan Paris'ti.
Sizlerle, 1972’de çektiği Kabil'deki öğrenci eylemcilerin gösterisini yakaladığı karesini paylaşıyoruz.
Eserlerinin tamamını görmek için buraya tıklayın.
5- ANNIE GRIFFITHS
National Geographic için çalışan ilk kadın fotoğrafçılardan biri olan Annie Griffiths, kariyeri boyunca yaklaşık 150 ülkede herkesin görmezden geldiği insanların hikayelerini fotoğrafladı. Arabistanlı Lawrence, Baja California, Galilee, Petra, Sidney, Yeni Zelanda ve Kudüs hakkında hikayeler de dahil olmak üzere düzinelerce dergi ve kitap projesinde çalıştı.
Annie Griffiths, ayrıca kar amacı gütmeyen bir kuruluş olan Ripple Effect Images'ın kurucusu. Ripple Effect Images, dünyanın dört bir yanındaki yoksul kadın ve kızların içinde bulunduğu kötü durumu belgelemeye ve özellikle iklim değişikliğinin yıkıcı etkileriyle uğraşırken onları güçlendirmeye yardımcı olan programları vurgulamaya kendini adamış bir gazeteciler ekibi.
6- EMAN MOHAMMED
Eman Mohammed, şu anda Washington DC'de bulunan ödüllü bir foto muhabiri ve TED üyesi. Eman, Suudi Arabistan'da doğdu ve Filistin'in Gazze şehrinde eğitim görerek görsel sanatçı oldu. Eman'ın çalışmaları kültürel açıdan hassas topluluklardaki kadınlara odaklanıyor. “Bir dönem dünya Gazze’yi onun objektifinden izledi.”
Çiçek Tahaoğlu ile röportajı için:
7- CHRISTINE SPENGLER
Fransız uyruklu savaş fotoğrafçısı Spengler, 1970'lerin başından beri çatışmaları, özellikle savaş kurbanlarının bakış açısından fotoğrafladı. Kendini çatışmaların ortasına koydu ve kelimenin tam anlamıyla çapraz ateşe yakalanan kadın ve çocukların görüntülerini yakaladı.
Sipa-Press, Corbis-Sygma ve AP için serbest fotoğrafçı olarak çalıştı ve Çad, Kuzey İrlanda, Vietnam, Kamboçya, Lübnan, Batı Sahra, Nikaragua, Kosova, Afganistan ve Irak'taki savaşları belgeledi.
8- FRANÇOISE DEMULDER
1976'da Yılın Dünya Basın Fotoğrafı ödülünü kazanan ilk kadın olan Fransız bir savaş fotoğrafçısıydı. Kazanan görüntü, Beyrut'un savaşın harap ettiği La Quarantaine semtinde maskeli bir milisiste ellerini kaldıran Filistinli bir kadının siyah beyaz fotoğrafıydı.
Kadınların erkek egemen savaş fotoğrafçılığı alanında çalışmasının istisnai olduğu bir zamanda, Demulder, Vietnam'daki çalışmaları aracılığıyla kendilerine bir yer açan yetenekli bir grup Fransız kadın fotoğrafçıdan biriydi.
9- ANJA NIEDRINGHAUS
26 yaşındaki Alman uyruklu foto muhabir Anja Niedringhaus, Yugoslavya'da savaş yeni başladığında Avrupa Basın Fotoğrafı Ajansı için fotoğrafçı olarak savaş bölgesinden neredeyse üç yıl haber yaptı.
Kabil'de AP baş muhabiri Kathy Gannon ile tanıştıktan sonra iki kadın, 2014 cumhurbaşkanlığı seçimleri sırasında güneydoğu Afganistan'da her ikisine de yapılan saldırıya kadar hızla ayrılmaz bir ekip oluşturdular.
Anja Niedringhaus saldırıda hemen ölürken, Kathy Gannon ağır yaralı olarak hayatta kaldı.
10- BOUSHRA ALMUTAWAKEL
Boushra, Yemenli bir fotoğrafçı. Çalışmaları, Arapların ve Müslümanların uluslararası algısı ile ilgili ve özellikle, Müslüman/Arap kadınlarının ve kıyafetlerinin toplumsal cinsiyet ve temsili konularının uluslararası algısına odaklanıyor.
Özellikle Mısırlı yazar Nawal El Saadawi'nin "başörtüsü veya peçe takan kadınlar, gerçek kimliklerini gizlemeleri anlamında makyaj yapan kadınlarla aynıydı" sözleriyle ilgilenen sanatçı, Saadawi'nin fikirlerini fotoğraf yoluyla yorumlamaya çalıştığı serisi "Anne, Kız, Bebek" te (2010) batılı giyimden tesettüre geçişi anlatıyor ve özellikle kadınların algılarını araştırıyor.
Müslüman çocuklara pazarlanan Barbie bebeklerine benzer bir oyuncak olan "Fulla" bebeklerin fotoğraflarıyla ilgileniyor. Almutawakel, Yemenli kadınların tarihsel olarak ve günümüzde bedenlerini nasıl örttüklerini de inceliyor.
BONUS: Aware Women Artists https://awarewomenartists.com/artistes_femmes/
AWARE derneği kurulduğu 2014 yılından bu yana, 19. ve 20. yüzyıl kadın sanatçılarının eserlerine ilişkin ücretsiz ve tamamen iki dilli (Fransızca / İngilizce) içerik üretip yayınlayarak kadın sanatçıları görünür kılmak için çalışıyor.